Nitelikli dolandırıcılık suçu en çok karşılaşılan suçlardan biridir. Internet kullanımının artması nedeniyle dolandırıcılar sosyal medya ve telefonlarımız üzerinden insanları dolandırmaya kalkmaktadır. Bu teşebbüslerin bazıları başarıyla sonuçlanmak da bazılarıysa başarısız olmaktadır. Dolandırıcılık türleri basit dolandırıcılık ve nitelikli dolandırıcılık olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
Dolandırıcılık failin mağduru kandırarak onun üzerinden fayda sağlamasıdır. Kişinin savunmasız anından faydalanarak kişinin zararına olacak ancak kendi faydasına olacak şekilde zarara uğratmasıyla dolandırıcılık suçu meydana gelir. İşlediği suçun amacı, kendisine ya da başkasına yarar sağlamaktır.
Nitelikli dolandırıcılık suçunun nitelikli dolandırıcılık olarak adlandırılabilmesi adına bu suça kamu kuruluşlarının, sosyal ya da dini değerler gibi unsurların alet edilmesi gerekmektedir. Elbette nitelikli dolandırıcılık sadece bunlarla sınırlı değildir. Nitelikli dolandırıcılığın ortaya çıkmasına sebebiyet veren unsurlar şunlardır:
- İnançlarım ve dini değerlerin kötüye kullanılması
- Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına eylem gerçekleştirilmesi
- Kişinin içinde bulunduğu zor durumdan faydalanmak
- Bir mesleği gösterilen saygıdan faydalanmak
- Bilgi ve iletişim teknolojilerinin suça alet olması
- Kişinin karar verme yeteneğinin zayıflığından faydalanarak suç işlemek.
Nitelikli dolandırıcılık suçu, yukarıdaki unsurlar gibi pek çok unsur nedeniyle oluşmaktadır. Dolandırıcılık suçunun maddi unsurları bir kişinin hileli davranışlarla aldatılması ve bu sonuçta zarara uğratılması olarak nitelendirilmektedir.
Dolandırıcılık suçu basit dolandırıcılık ve nitelikli dolandırıcılık olmak üzere 2 farklı ceza türüne sahiptir.
Nitelikli Dolandırıcılık Cezası Ne Kadar?
Nitelikli dolandırıcılık cezası ne kadar sorusu sıklıkla sorulan bir sorudur. Türk Ceza Kanunu’nda yer alan maddelere göre, suçun kanunda belirlenen alt veya üst limitli bir cezası bulunmaktadır. Alt veya üst limitlere göre suçu işleyen kişiye adli para cezası ya da hapis cezası verilmektedir. Adli para cezası verilirse alt limiti 20 TL iken üst limiti 100 TL olarak kabul edilmiştir.
Türk Ceza Kanunu’nda yer alan maddelere göre, basit dolandırıcılık suçunun cezası bir yıl ile 5 yıl arasında hapis cezasıdır. Aynı zamanda 5.000 güne kadar adli para cezası uygulanabilmektedir. Fakat nitelikli dolandırıcılık suçunun unsurları mevcutsa, dolandırıcılık suçu işlenmişse cezada değişikliklere gidilebilir. Bu durumdan nitelikli dolandırıcılık cezası 2 yılla 7 yıl arası değişmektedir.
Türk Ceza Kanunu madde 158’e göre nitelikli dolandırıcılık suçunun cezası 8 yıl ile 10 yıl arası hapis cezasıdır. Ayrıca buna ek olarak 5.000 güne kadar adli para cezası verilebilmektedir. Suçlu yer alan diğer niteliklere göre bu cezalar değişebilmektedir.
İşlenen suç için verilen cezada indirime gidilen bazı durumlar vardır. Liseli dolandırıcılık suçu indirim uygulanan suçlular arasında bulunmaktadır. Bu durumda indirim uygulanabilmesi için aşağıdaki şartların karşılanması gerekir:
- Mağdur olan kişinin mağduriyetinin giderilmesi (örneğin alınan paranın ya da eşyanın geri verilmesi)
- Zararı gidermek adına çaba göstermek
- Mağduriyetin tamamen ortadan kaldırılması
- Pişmanlık hissi
Eğer yukarıda sayılan durumlar meydana gelmişse, hakim cezayı üçte iki oranında azaltabilmektedir. Bu indirim dava açılmadan önce mağdurun zararı karşılaması durumunda gerçekleşir. Dava açıldıktan sonra mağdurun zararının karşılanması halinde ceza sadece yarı yarıya indirilebilir.
Nitelikli Dolandırıcılık Suçu Unsurları
Nitelikli dolandırıcılık suçu unsurları pek çok çeşide ayrılmaktadır.
Din bir inanç sistemidir ve nitelikli dolandırıcılık suçunun genellikle din üzerinden işlendiği görülmektedir. Dini kurallara uyan kişilerin önemsediği değerler ve inançlar aldatma vesilesiyle kötüye kullanılabilmektedir. TCK 158’e göre dolandırıcılık suçunun dini inanç ve duygularını istismar edilmesi üzerine işlenmesi nitelikli hal olarak kabul edilmektedir. Bu durumda dini inançların ya da duyguların başkalarının iyiliği için aldatma aracı olarak kullanılması aranan şartlardan biridir. Örneğin cami yaptırmak ya da zekat vermek için para toplanması niyetiyle kişiden para alınması, nitelikli dolandırıcılığa girer.
Bilişim sistemlerinin kullanılmasıyla da oldukça fazla suç işlenmektedir. Bu durumda Türk Ceza Kanunu madde 158-1’de belirtildiği üzere cezalandırılır. Örnek vermek gerekirse sosyal medya siteleri üzerinden mağdur kişinin hileli davranışlar sonucu adatılıp zarara uğraması bu suçu oluşturan unsurlar arasında yer almaktadır. Sosyal medya günümüzde en çok kullanılan internet ağları arasında yer almaktadır. Bu hesaplar üzerinden özellikle yaşlı ya da çocuk kitlesi hedef alınmaktadır. Bir bağlantıya tıklama ya da çeşitli vaatlerle kandırma gibi unsurlarla birlikte suç işlenmektedir. Bu sebeple sosyal medya kullanımı konusunda bilinçlenmek çok önemlidir.
Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durumdan faydalanarak başkasına güven duymaya iten bir şekilde kişileri aldatarak işlenen dolandırıcılık suçu, nitelikli dolandırıcılık olarak kabul edilir. Örneğin telefonda biri sizi arıyor ve terör örgütüyle olan bir bağlantınızda bahsediyor. Fakat böyle bir durumun söz konusu olmadığına eminsiniz. Karşıdaki kişi bu yanlış anlaşılmanın düzeltilebilmesi adına sizden bir miktar para talep ediyor. Bu da biri nitelikli dolandırıcılık suçu örneğidir.
Dolandırıcılık suçunda. Bir kamu ya da kamu kuruluşu araç olarak kullanılmışsa bu da nitelikli dolandırıcılıkta. Sendika, baro gibi kuruluşlar kullanılarak suç işlenmişse TCK madde 158’e göre belirlenen durumlar uygulanır. Vakıflar, siyasi partiler ve diğer kuruluşlar araç olarak kullanılıyorsa bu nitelikli dolandırıcılıktır. Kamu kurum ve kuruluşlarına zarar verecek nitelikte gerçekleşen suçlar TCK madde 158-1’de belirtilmiştir. Bu suçun oluşabilmesi için gerçekleştirilen eylem kamu kurumlarına zarar vermek maksadıyla işlenmelidir. Bu durumda nitelikli dolandırıcılık suçunda mağdur taraf kamu kurum ve kuruluşları olur.
Mağdur kişi sarhoşsa, yaşlıysa, aklı zayıfsa ya da bir akıl hastalığı varsa bu andan faydalanarak bu suçu işlemek nitelikli dolandırıcılık suçudur.
Kredi kurumları ve bankalar artık hayatımızın vazgeçilmez parçalarıdır. Fakat bu banka ve kredi kurumlarının dolandırıcılıkla araç olarak kullanılması, nitelikli dolandırıcılık suçu meydana getirir. Dolandırıcılık suçunun nitelikli sayılabilmesi için kullanılan bankaların özel ya da devlet bankası olması hiçbir fark yaratmaz. Önemli olan bu bankaların güvenilir kimliklerinden faydalanarak dolandırıcılık suçunun işlenmesidir. Bu suçta bankalar doğrudan araç olarak kullanılır.
Eğer dolandırıcılık suçu basın ve yayın organlarının sağladığı kolaylıklardan faydalanmak suretiyle işlenmesi nitelikli dolandırıcılık suçunu meydana getirir. Türk Ceza Kanunu’nun altıncı maddesine göre, yazılı, görsel, işitsel ve elektronik kitle iletişim araçlarıyla gerçekleştirilen dolandırıcılıklar, nitelikli dolandırıcılık olarak kabul edilir. Bu durumda gazete, internet, televizyon ve radyo gibi araçlar sıklıkla kullanılmaktadır.
Nitelikli Dolandırıcılık Türleri
Nitelikli dolandırıcılık türleri ikiye ayrılır:
- Basit dolandırıcılık
- Nitelikli Dolandırıcılık
İşlenen dolandırıcılık suçunun nitelikli sayılabilmesi için şu an soruları barındırması gerekir:
- Dini inancını ve duyguların istismar edilmesi
- Kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından faydalanarak dolandırıcılık suçunun işlenmesi
- Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli ya da çaresiz durumu kullanma
- Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına suç işlenmesi
- Basın ve yayın araçlarını kullanarak dolandırıcılık suçunun işlenmesi
- Serbest meslek sahibi kişilerin mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenden faydalanarak dolandırıcılık suçu işlemesi
- Sigorta bedeli almak suretiyle dolandırıcılık suçunun işlenmesi
- Banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması
Kişinin sadece aldatılarak dolandırılması ise basit dolandırıcılık suçunun meydana gelmesine neden olur.
Basit dolandırıcılık suçlarına Asliye Ceza mahkemeleri bakar. Fakat nitelikli dolandırıcılık suçlarına ağır ceza mahkemeleri bakmaktadır.
