Kamu davası açmak soruşturmanın yürütücü savcılığın, suç işlendiğine dair yeterli şüphe olduğunda gerçekleştirdiği bir tür hukuki eylemdir. Kamu davası, genellikle bir suçun işlenmesi veya kamusal düzeni bozan bir davranışın gerçekleşmesi durumunda açılır. Devletin yani savcılığın harekete geçerek ceza hukuku kapsamında yargılama sürecini başlatması, kamu davasını açarak olur. Kamu davaları, genellikle suç teşkil eden bir durumda halkın güvenliği veya kamu düzenini koruma amaçlı devreye giren hukuki bir kavramdır. Bu tür davalar suç işlendiği iddiasıyla ilgili suç duyuruş veya ihbarla harekete geçen yetkililer tarafından başlatılır. Kamu davası açılmasıyla ilgili bilinmesi gereken detayları bu yazımızda bulabilirsiniz.
Kamu Davası Nedir?
Kamu davası, toplumunu çıkarlarını koruyup kamu düzenini sağlamak için suç işleyen kişileri cezalandırmak amacıyla açılır. Kamu davaları ceza hukuku kapsamında ortaya çıkar ve devletin yasal sistem aracılığıyla kamu düzenini sağlamayı hedefler. Kamu davaları, suç teşkil eden bir durumun varlığı halinde devreye girer. Kamu düzenini tehdit eden herhangi bir suç işlendiğine dair yeterli bir şüphe varsa savcılık kamu davasını başlatır. Hırsızlık, dolandırıcılık, adam öldürme gibi suçlarla ilgili şüphe ve ihbar varsa kamu davaları açılır.
Kamusal düzenin ihlali ve toplumun güvenliğini tehdit eden durumlar kamu davası açmayı gerektirir. Terör eylemleri ve kamusal alanlarda tehlikeli durumlar yaratan şüpheli eylemler bu kapsama girer. Bazı durumlarda kamu düzenini bozan protesto eylemi ve toplu taşıma araçlarındaki şiddet olayları da kamu davası konusu olabilir. Devlet malına zarar veren kişiler, vergi kaçakçıları gibi ekonomik suçlular da kamu davaları nedenleri arasında gösterilir.
Kamu Davası Nasıl Açılır?
Kamu davası savcılık tarafından açılan bir tür ceza davasıdır. Şikayet üzerine veya savcılık tarafından kendiliğinden (resen) açılan davalar kamu davasıdır. Bu noktada kamu düzenini ve güvenliğini bozan suçun şikayet edilmesi beklenmez. Şikayete tabi olmadan da ilgili şüpheliler aleyhinde kamu davası açılır. Savcılık tarafından ceza mahkemelerine açılan tüm davalar kamu davası sınıfına girer. Türk hukuk kurallarına göre kişisel ceza davası açma gibi bir uygulama yoktur. Açılan tüm ceza davaları kamu davasıdır.
Kamu Davası Hangi Durumlarda Açılır?
Kamu davası gerektiren durumlar Ceza Muhakemesi Kanunu’nda belirtilmiştir. Cumhuriyet savcısı, ihbar veya başka şekilde suçu öğrenir öğrenmez kamu davasını açmaya yer olup olmadığına karar verir. Yapılan soruşturmada deliller toplanır ve suçun işlendiğine dair yeterli şüphe oluşturuyorsa Cumhuriyet Savcısı bir iddianame düzenleyerek kamu davasını açar. Eğer soruşturma sırasında kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil yoksa, kavuşturmaya yer olmadığına karar verir. Bazı durumlarda da kamu davaları açmak mümkün olmasına rağmen, bunun yerine kamu davası açılmasının ertelenmesi kararı verilebilir.
Hukuk sistemimize göre kamu davasının açılması sürecinde iddianame hazırlanmalıdır. İddianame olmadan savcılık kamu davaları başlatamaz. İddianamenin en üstünde Davacı: K.H şeklinde bir ibare geçer. Buradaki kısaltma Kamu Hukuku anlamına gelir. Çünkü bu dava şikayetçi olsun veya olmasın ceza davası olarak açılır. Savcılık tarafından ceza mahkemelerinde açılan tüm davalar kamu davaları olarak tanımlanır. Savcılık bu davalarda resen veya şikayet üzerine harekete geçmesi bir fark yaratmaz. Bir davanın kamu davası olabilmesi için savcı tarafından ceza mahkemesine iddianame verilmesi yeterlidir.
Kamu Davasında İddianame Hazırlama
Kamu davası iddianamesi Cumhuriyet Savcısı tarafından hazırlanır. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 170. madde ve sonrasında kamu davası açmayla ilgili hükümler bulunur. Kamu davaları açma görev Cumhuriyet Savcılarına aittir. Savcı tarafından düzenlenen iddianame görevli ve yetkili ceza mahkemesine sunulur. Bu iddianamede gösterilmesi gereken hususlar şunlardır:
- Suçla bağlantılı olan şüphelinin adı soyadı
- Müdafii
- Suçtan dolayı maktul, mağdur veya zarar görenin kimliği
- Mağdurun veya suçtan zarar görenin vekili
- İhbarda bulunan kişinin kimliği
- Şikayette bulunan kişinin kimliği
- Şikayet tarihi
- Suç ve bununla ilgili kanun maddeleri
- Suçun işlendiği yer, tarih ve zaman dilimi
- Suçla ilgili tüm deliller
- Şüphelinin tutuklanma ve gözaltına alınma tarihleri
İddianamede suçu oluşturan olaylarla ilgili tüm deliller detaylı bir şekilde yer alır. Suç teşkil eden olaylar ve delillerle ilgisi olmayan bilgilere yer verilmez. Cumhuriyet savcısı tarafından hazırlanan iddianamenin sonuç kısmında şüphelinin sadece aleyhine olan hususlar değil lehine olan durumlar bulunur.
Kamu Davasını Açmada Takdir Yetkisi
Kamu davasında takdir yetkisi bazı durumlarda Cumhuriyet Savcısına aittir. Fakat bu yetki istisnai olup sınırsız değildir. Ceza Muhakemeleri Kanunu 171. maddede düzenlenen kamu davasını açmada takdir yetkisi iki kararla sonuçlanır. Bunlardan ilki KYOK olarak bilinen Kovuşturmaya yer olmadığı kararıdır. Bir diğeri ise kamu davaları açılmasının ertelenmesi kararıdır. Cumhuriyet savcısı bu kararlara göre iddianame hazırlayarak ceza mahkemesine sunar.
Kamu Davasında Kovuşturmaya Yer Olmadığı Kararı
Kamu davasında KYOK belirli şartlar halinde cumhuriyet savcısı tarafından verilen kararlardan biridir. Cezayı kaldıran şahsi sebep olarak etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasını gerektiren koşullar varsa savcı kovuşturmaya yer olmadığı kararına varabilir. Bunun için etkin pişmanlık veya şahsi cezasızlık şartlarından birisinin varlığı zorunludur. Bu noktada işlenen fiilin suç olmasına rağmen etkin pişmanlık sebebiyle kamu davaları açmama yönünde takdir hakkı kullanılır. Cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığı kararı vermişse, buna CMK hükümleri uyarınca itiraz etme yolu açıktır.
Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi
Kamu davasının açılmasını erteleme kararı da belirli durumlarda savcının alabileceği kararlardan biridir. Eğer şüphelinin daha önceden kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezası ile mahkum edilmemişse savcı bu takdir hakkını kullanabilir. Ayrıca soruşturmanın kamu davaları açılmasının ertelenmesi durumunda şüphelinin suç işlemekten çekineceği kanaatini vermesi önemlidir. Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade şeklinde tamamen giderilmesi koşulları birlikte gerçekleşirse kamu davasının açılması ertelenebilir.
Kamu Davası Ne Kadar Sürer?
Kamu davası süresi farklı olasılıklara bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Çünkü bu tür davalarda suçun niteliği mahkemeye, bulunduğu ile, sanık ve davaya katılan sayısına bağlı olarak değişiklik gösterir. Ayrıca suçla ilgili olarak delil toplama süresi de kamu davasının süresini belirler. Bu yüzden her kamu davaları için net bir süre vermek doğru olmaz. Ancak kamu davasının açılması ertelenmişse bu davalarda erteleme süresi 5 yıl ile sınırlıdır. Şüpheli 5 yıllık erteleme süresi içinde kasti bir suç işlerse ertelenen kamu davaları açılır.
Kamu Davasında Şikayet Hakkı
Kamu davası şikayet şartı sadece belirli suçlar bakımından kabul edilir. Cumhuriyet savcısının şikayet üzerine kamu davasının açabileceği suçlar Türk Ceza Kanunu’nda belirtilmiştir. Bu suçlardan bazıları şunlardır:
- Kasten yaralama
- Taksirle yaralama
- Cinsel saldırı ve taciz
- Reşit olmayanla cinsel ilişki
- Mala zarar verme
- Güveni kötüye kullanma
- Kişilerin huzur ve sükununu bozma
Kamu Davasının Düşmesi
Kamu davasının düşmesi kararı, soruşturma ve kovuşturma şartının gerçekleşmeyeceğinin anlaşılmasıyla verilir. Türk Ceza Kanunu’na göre şikayete tabi suçlarda şikayetten vazgeçilmesi veya sanığın ölmesi durumunda kamu davaları düşer. Ayrıca genel af, zamanaşımı, ön ödeme, uzlaşma gibi durumlarda kamu davasının düşmesine karar verilir. Böylelikle kamu davası sona ermiş olur.
Ayrıca Bakınız: İtirazın İptali Davası Hangi Mahkemede Açılır?
