Rüşvet suçu Türk Ceza Kanunu madde 252’de tanımlanmış bir suçtur. Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar başlığı altında yer almaktadır. 252 VE 254 maddeleri arasında düzenlenmiştir. Rüşvet suçu Türk Ceza Kanunu madde 252’ye göre, kişinin görevinin yetkilerini yerine getirmemesi ya da kötüye kullanması için aracılar vasıtasıyla ya da doğrudan bir kişinin menfaati için kullanmaya itmektir.
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 252. maddesinde yer alan fıkralara göre rüşvet suçu düzenlenmiştir:
- Birinci fıkrada, rüşvet verme suçunu oluşturan fiiller düzenlenmiştir.
- İkinci fıkrada rüşvet alma ile ilgili maddeler düzenlenmiştir.
- Üçüncü fıkrada ise rüşvet alma ve verme suçlarının ani düzenlenmiş suçlar olduğu geçmektedir.
- Dördüncü fıkrada rüşvet teklifinde ya da talebinde bulunma düzenlenmiştir.
- Beşinci fıkrada rüşvet alıp vermede aracılık etme suçu düzenlenmiştir.
- Altıncı fıkrada rüşvet ilişkisinden kendine çıkar sağlama durumu düzenlenmiştir.
- Yedinci fıkrada yargı görevi yapanların cezalarının arttırılmasına yönelik maddeler düzenlenmiştir.
- Sekizinci ve dokuzuncu fıkrada rüşvetin sınırları ve kapsamı düzenlenmiştir.
- Onuncu fıkrada yurt dışında bir yabancı tarafından işlenen suçun hangi durumlarda ülkede takip edilebileceğine ilişkin konulara değinilmiştir.
Rüşvet Suçu Nedir
Rüşvet suçu Türk Ceza Kanunu madde 252’de tanımlanmıştır. Takibi şikayete bağlı olan suçlar arasında yer almamaktadır. Bu yüzden, savcılık tarafından suçun işlendiği öğrenildiği halde hemen soruşturma başlatılmalıdır Suç, kamu idaresinin güvenilirlik ve işleyişine karşı işlenen suçlar arasında yer almaktadır. Bu nedenle savcılıklar bu suç türünü hassasiyetle araştırmalıdır. Rüşvet suçlarında dava zaman aşımı süresi 15 yıldır.
Bu suçun işlenmesi ya da iştirak edilmesi durumunda şüphe bulunduran kişiler 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun madde 91’inde yayınlanan bilgilere göre gözaltına alınabilir. Bu maddede yer alan ikinci fıkraya göre gözaltına alma işlemi yalnızca ortada bu suçun işlendiğine dair güçlü delil ya da ihtimallerin, emarelerin varlığına bağlı bir durumdur.
Tutuklama için şüphelinin rüşvet suçunu işlediği hakkında güçlü bir şüphenin bulunması ya da 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 100. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan işin önemi beklenen ceza ile ölçülü olmaması durumunda tutuklama kararı verilmemektedir.
5271 sayılı CMK’nın 253. maddesi gereğince Rüşvet Suçu uzlaşmaya tabi suçlar arasında yer almamaktadır. Rüşvet suçunda korunan değer, kamu görevlisinin bağımsız, tarafsız ve ayrıcalıksız bir şekilde iş yapmalarına olan güvendir.
Rüşvet suçunun maddi ve manevi unsurları vardır.
Maddi Unsurlar
- Fail: Rüşvet suçu, rüşvet veren gerçek kişi ile rüşvet alan kamu görevlisinin bulunduğu çok fail bulunan bir suçtur. Hem rüşvet veren hem de rüşvet alan kişiler rüşvet suçu işlemektedir.
- Mağdur: Failin görevli olduğu kamu dairesi, suçun mağdurudur. Devlete işlenen suçlar arasında yer almaktadır.
- Suçun Konusu: Suçun asıl konusu, kamu görevlisinin görevi gereği gerçekleştirdiği işlem ve eylemlerde, olması gerektiği gibi dürüstlüğü koruyamaması, buna bağlı olarak hukuka uygun davranılmamasıdır. Hukuka aykırılık durumu hiçbir zaman hukuka uygun hale gelmemektedir Rıza bulunması da hukuka uygunluk gerektirmemektedir.
Bu suçta yer alan manevi unsurda zorunlu iştirak söz konusudur. Rüşvet suçu birden çok faille işlenen bir suç türüdür. Bu faillerden biri kamu görevlisi olmalıdır. Bu özellikle bu suç özgü suç olmaktadır. Her fail kendi yaptığından sorumlu olup buna göre cezalandırılmaktadırlar. Kasten işlenen bir suç olduğundan indirimli hali söz konusu değildir.
Rüşvet anlaşması gerçekleştikten sonra yarar sağlanmadan önce rüşvet verme ya da alma eylemi gerçekleşmediğinde ya da tarafların vazgeçmesi durumunda failler hakkında gönüllü vazgeçme hükümleri uygulanmamaktadır. Rüşvet anlaşması ile rüşvet suçu tamamlanmış sayılır Tamamlanan suçtan gönüllü olarak vazgeçme mümkün değildir. Fakat suç tamamlandıktan sonra vazgeçme nedeniyle etkin pişmanlık uygulanabilir. Ancak etkin pişmanlık her durumda uygulanmamaktadır.
Suçun özel görünüş halleri de mevcuttur. Bunlar:
- Suça teşebbüs
- Suça iştirak
- İçtima
- Tekerrür
Rüşvet suçunda görevli mahkemeler Ağır Ceza Mahkemeleridir. Rüşvet suçunda mahkum olan kişi hakkında Türk Ceza Kanunu madde 53’te belirlenen hükümler uygulanır. Haklarından yoksun bırakma ve menfaatler bakımından kazanç anlamında tedbir alınabilir Rüşvet suçu bir tüzel kişi etrafında işlendiyse bu durumda tüzel kişilere göre gerçekleşen güvenlik tedbirleri uygulanmaktadır.
Rüşvet Suçu Cezası
Rüşvet suçu ile ilgili maddeler Türk Ceza Kanunu madde 252’de işlenmiştir. Bu maddelere göre yapılan suçun niteliğine ilişkin cezalar şu şekildedir:
- Görevin ifasıyla ilgili iş yapılması ya da yapılmaması adına aracılar vasıtasıyla veya dorudan bir kamu görevlisinin bir başka kişiye menfaat sağlanması durumunda menfaat sağlanan kişi 4 yıldan 12 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılmaktadır.
- Görevin ifasıyla ilgili bir işi yapıp yapmaması adına aracılar vasıtasıyla ya da doğrudan kendisine ya da başkasına menfaat sağlayan kamu görevlisi üstteki maddeye göre belirlenen cezalar uygulanır.
- Rüşvet hakkında anlaşmaya varılması durumunda suç tamamlanmaz. Dolayısıyla buna göre ceza uygulanır.
- Kamu görevlisi rüşvet talebinde bulunmuş ancak bu diğer kişi tarafından kabul edilmemişse veya kişi kamu görevlisine menfaat için vaat ya da teklifte bulunmuş ancak kamu görevlisi bunu kabul etmemişse faile birinci maddede geçen fıkra hükümlerince ceza işlemi uygulanır. Verilecek ceza yarı oranında indirilir.
- Rüşvet anlaşmasının gerçekleşmesi ya da karşı tarafa iletilmesi veya rüşvet temini konusunda aracılık eden kişinin kamu görevlisi olup olmadığına bakılmaksızın fail olarak cezalandırılır.
- Rüşvet alan ya da rüşvet talep eden, bu konuda anlaşma sağlayan kişinin hakem, noter memuru, mali müşavir ya da yargı görevi yapan biri olması durumunda verilen ceza üşte birden yarısına kadar arttırılacaktır.
Bazı durumlarda eğer etkin pişmanlıktan faydalanılıyorsa kişiler ceza almayabilir. Ancak etkin pişmanlığın kullanılabilmesi için bazı durumlar söz konusudur. Eğer suç çoktan işlenmiş ve rüşvet alıp verme eylemi tamamlanmışsa bu durumda etkin pişmanlık söz konusu değildir. Etkin pişmanlıktan faydalanabilmek için taraflardan birinin durumu önceden yetkili kişilere iletmesi gerekmektedir. Bu durumda henüz rüşvet verme ya da alma işleminin tamamlanmamış olması gerekir.
Bu maddeler şu alanda çalışan ya da görev alan kişiler için, kamu görevlisi olup olmadıklarına bakılmaksızın geçerlidir:
- Kooperatifler
- Kamu yararına çalışan dernekler
- Halka açık olan anonim şirketler
- Kamu kurumu niteliği taşıyan meslek grupları
- Kamu kurum ya da kuruluşları veya kamu kurumu niteliği taşıyan meslek kuruluşları bünyesinde faaliyet gösteren vakıflar
- Kamu kurum ya da kuruluşları veya kamu kurumu niteliği taşıyan meslek kuruluşlarının iştiraki ile kurulan şirketler
- Yabancı devlete seçilen ya da aranan kamu görevlileri
- Uluslararası ya da uluslarüstü mahkemelerde veya yabancı devletlerin mahkemelerinde görev alan jüri, hakim ve diğer görevliler
- Kamu kurum ya da kamu işletmeleri de dahil, yabancı bir ülke adına kurumsal faaliyet yürütenler
- Uluslararası ya da uluslarüstü parlamento
Rüşvet Suçunda Etkin Pişmanlık Uygulanır Mı?
Rüşvet suçu bazı durumlarda etkin pişmanlık uygulanabilen bir durumdur. Durum makamlar tarafından öğrenilmeden önce pişmanlık duyularak durum hakkında yetkili makamları bilgilendirmek, kişi hakkında rüşvet suçundan ceza almamasını sağlamaktadır. Ancak rüşvet suçu işlenmişse bu durumda etkin pişmanlık hükmü uygulanmaz.
