Arabuluculuk kanunu kapsamında Türkiye’de birçok hukuki uyuşmazlık mahkeme süreci başlamadan çözüme kavuşturulmaktadır. Dava açılmadan sonra veya dava açıldıktan sonra tarafların başvurdukları bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olan arabuluculuk hizmetlerinde daha hızlı sonuçlar alınması ile mahkemelerin yoğunluğu da önemli ölçüde azalmıştır.
Zorunlu ve ihtiyari arabuluculuk olmak üzere iki şekilde arabuluculuk uygulanmaktadır. Arabuluculuk süreci ilk olarak arabulucuya başvuru yapılması ile başlamaktadır. Taraflar sonrasında davet edilerek görüşmeler başlar. Taraflar arasında uzlaşı sağlanması halinde süreç kısa süre içinde tamamlanmaktadır. Arabuluculuk süreci uyuşmazlık türü, tarafların istekleri ve diğer etkenlere göre farklılık gösterebilir.
Arabuluculuk Nedir?
Arabuluculuk bürosu tarafından uzman kişilerce, tarafların dava açmadan veya dava açtıktan sonra hukuki uyuşmazlıkların çözümü sağlanmaktadır. Bir özel hukuk uyuşmazlığının tarafı olan kişilerin, özgür iradeleriyle seçtikleri tarafsız ve uzman bir kişinin gözetiminde, uyuşmazlıkların çözümü sağlanmaktadır. Arabuluculuk mahkeme dışı, hızlı ve kesin bir şekilde çözüm sağlayan usul hukuku kurumu olarak da tanımlanabilir.
Gelişmiş çoğu ülkede yaygın olarak uygulanan bir sistem olan arabuluculuk, tarafların uzman ve yetkili bir üçüncü kişi yardımı ile mahkeme süreci başlamadan uyuşmazlıklarını çözmelerini sağlayan bir sistem olarak öne çıkmaktadır. Bu kapsamda Türkiye’deki uygulamaya bakıldığında birçok farklı şarta bağlanmıştır. Bu şartların oluşması halinde bazı hallerde arabuluculuk dava açılmadan önce zorunlu bir uygulama olarak başvurulması gereken yöntemdir.
Arabuluculuk Hangi Davalara Bakar?
Arabuluculuk başvuru süreci için tarafların hangi davalar için başvuru yapabileceklerini öğrenmeleri gerekecektir. Türk hukuk sistemi içinde önemli bir yer edinen arabuluculuk faaliyetleri kapsamında birçok hukuki uyuşmazlık bu kapsamda yer almaktadır. Temelde arabuluculuk iki farklı başlık altında incelenir. Bunlar kısaca şöyledir:
- Zorunlu Arabuluculuk: Alacak davaları, işe iade davaları, kıdem – ihbar tazminatı davaları, işçi ve işveren arasındaki sorunlar vb.
- İhtiyari Arabuluculuk: Boşanma davaları, murisin muvazaası nedeniyle açılan davalar vb.
Zorunlu arabuluculuk, bazı uyuşmazlıklar için mahkemeye dava açmadan önce arabulucuya gitmenin zorunlu olduğu hallerdir. İhtiyari arabuluculuk ise tarafların bir arabulucuya gitme zorunluluğu olmadan uyuşmazlık için arabulucuya gitmeleridir.
Arabuluculuğun zorunlu olduğu davalar ise genelde iş ve ticari davalardır. Türk Ticaret Kanunu kapsamında tarafların mahkemeye resmi başvuruda bulunmadan önce bir arabulucu ile uyuşmazlığın çözümünü sağlamaları beklenir. Eğer istenen sonuç alınmazsa bu durumda arabuluculuk sonrasında dava açılabilir.
Arabuluculuk Sürecinin Aşamaları Nelerdir?
Arabuluculuk başvuru dilekçesi ile yetkili arabuluculuk ofislerine taraflardan birinin başvuru yapması ile süreç başlamaktadır. Arabulucuya ilk başvurunun yapılmasının ardından süreç başlamaktadır.
Kısaca arabuluculuk sürecinin aşamaları ise şöyledir:
- Arabulucuya başvuru,
- Tarafların davet edilmesi,
- Görüşmelerin başlaması,
- Tarafların taleplerinin incelenmesi,
- Taraflar arasında görüşme süreci,
- Anlaşmanın sağlaması ve düzenlenmesi,
- Arabuluculuğun sonuçlandırılması.
Arabuluculuk görüşmelerinde eğer bir uyuşma sağlanamazsa bu durumda taraflar dava açabilmektedir. Bu durumda ise sürecin başarısız olduğunu gösteren bir tutanak arabulucu tarafından hazırlanarak mahkemeye sunulmaktadır.
Arabuluculuk Parasını Kim Öder?
Arabuluculuk ücreti taraflar arasında anlaşma sağlanması halinde iki taraf eşit şekilde ödemektedir. Arabuluculuk asgari ücret tarifesinin eki Arabuluculuk Ücret Tarifesi kapsamında iki saatlik ücretten az olmamak üzere her iki taraf tarafından da eşit şekilde ödenmesi öngörülmektedir.
İşçi ve işveren arasında yaşanan uyuşmazlıklarda dava şartı olan arabuluculuk görüşmelerinde ise eğer anlaşma sağlanamazsa bu durumda ilk iki saatlik ücreti devlet ödemektedir. İhtiyari arabuluculuk görüşmelerinde ise anlaşma sağlansın ya da anlaşma sağlanamasın fark etmeksizin arabuluculuk süresi ve diğer değişkenlere bağlı olarak belirlenmektedir.
Arabulucuda Anlaşma Olursa Ne Olur?
Arabuluculuk anlaşma belgesi hazırlandıktan sonra taraflar mahkeme süreci ile uğraşmak zorunda kalmadan aralarındaki uyuşmazlığın çözümünü sağlayabilirler. Anlaşmaya varılmasıyla taraflar arasında bir anlaşma belgesi hazırlanır. Bu anlaşma belgesi, tarafların uyuşmazlıklarının konusuna ilişkin olarak anlaşmaya vardıkları konuları içermektedir ve hukuki nitelik taşımaktadır.
Anlaşma belgesi, taraflar arasında imzalanır ve arabulucu tarafından onaylanır. Anlaşma belgesi, taraflar için bağlayıcı niteliği olan bir belgedir. Taraflar, anlaşma belgesine uymakla yükümlüdür. İki taraf arasında uyuşmazlık bu belge ile sonlandırılır. Eğer anlaşma belgesine aykırı bir hareket eden taraf olursa bu durumda diğer taraf tarafından sözleşmeye aykırılık nedeniyle dava açılabilir. İşçi ve işveren davalarında zorunlu olan arabuluculuk görüşmelerinde anlaşmaya varılması halinde taraflar dava açamaz. Arabuluculuk süreci sonunda anlaşma olması için tarafların iyi niyetli olması önemlidir.
Arabuluculuk Tutanağından Ne Kadar Sonra Dava Açılır?
Zorunlu arabuluculuk süresi ilgili yasal düzenlemeler kapsamında belirlenmiştir. Arabuluculuk sürecinde süreler ve zamanaşımı, işe iade davalarında, iş akdinin feshedildiği tarihten itibaren 1 ay olarak belirlenmiştir. Bu süre içinde arabulucuya başvuru yapılması şarttır.
Arabuluculuk sürecinin olumsuz sonuçlanması halinde son tutanağın imzalanmasının ardından ilgili tarihi takiben 2 hafta içinde dava açılması gerekecektir. Bu sürelere dikkat ederek tarafların arabuluculuk süreci sonunda dava açma işlemlerini tamamlamaları gerekmektedir. Arabuluculuk sürecinin kısa sürede tamamlanması öngörülmektedir.
Arabuluculuk Görüşmesinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Adalet Bakanlığı arabuluculuk hizmetlerini uygulamaya almasının ardından birçok hukuki uyuşmazlığın çözümü çok daha kısa sürede tamamlanabilmektedir. Tarafların bir uyuşmazlık için bir araya gelerek bu uyuşmazlığı kısa sürede çözebilecekleri bir sistem olan arabuluculukta tarafların bazı detaylara dikkat etmesi şarttı.
Arabuluculuk sürecinde dikkat edilmesi gereken en temel konu dava açmadan önce hangi konuların zorunlu arabuluculuk kapsamında yer aldığıdır. Bazı davalar için arabulucu şartı aranacağı için ilk önce arabuluculuk başvuru yapılması gerekiyor. Arabuluculuk sürecine iyi hazırlanmak ve taleplerin hukuka uygunluğunun belirlenmesi için uzman bir avukat ile çalışmak ise en önemli konudur. Arabuluculuk sürecini sizin için avukatınız yürüterek daha hızlı bir sonuç alınması mümkündür.
Tazminat Davalarında Arabuluculuk Zorunlu Mu?
Zorunlu arabuluculuk uygulamasında genelde işçi ve işveren arasındaki uyuşmazlıklar yer almaktadır. BU kapsamda iş sözleşmesinden kaynaklanan alacak ve tazminat talepleri ile işe iade talepleri, işçilik alacaklarının ödenmesi, mobbing ve ayrımcılık gibi konular için arabuluculuk zorunludur.
Ticari davalarda arabuluculuk kapsamında da zorunluluk bulunmaktadır. Maddi ve manevi tazminat davalarında ve işçi – işveren arasındaki uyuşmazlıklara binaen ortaya çıkan tazminatlara yönelik arabuluculuk başvuru yapmak gerekebilir. Ancak bazı tazminatlar için arabuluculuk zorunlu olmayabilir. İhtiyari arabuluculuk kapsamında yer alan anlaşmazlıklar için tarafların arabuluculuğa başvuru yapmadan da yargı sürecini başlatmaları mümkündür.
Arabuluculuk Süresi Ne Zaman Başlar?
İş uyuşmazlıklarında arabuluculuk süresi en fazla 3 hafta olarak belirlenmiştir. Bu süre arabulucunun gerekli görmesi halinde 1 hafta daha uzatılabilmektedir. Arabuluculuk görüşmelerinde sadece taraflar katılabilmektedir. Ancak eğer bir taşeronluk ilişkisi bulunuyorsa bu durumda işe iade uyuşmazlıklarında müzakerelere hem asıl hem de alt işverenin birlikte katılması öngörülmektedir.
İlgili kanunlar kapsamında arabuluculuk süresi, dava açılmadan önce başlamaktadır. İşçi ve işveren uyuşmazlıklarında arabuluculuk süresi fesih bildiriminden itibaren 1 aydır. Ancak iş kazaları veya meslek hastalığından kaynaklı olarak maddi ve manevi tazminat davaları ile bu konuların tespiti, itiraz ve rücu davalarında ise süre dava açıldıktan sonra başlar ve bu davalar açıldıktan sonra 3 hafta için arabulucuya başvuru yapılması gerekir. Arabuluculuk süreci bu kapsamda ortaya çıkan uyuşmazlık türüne göre değişecektir.
Ayrıca Bakınız: Kiracı Tahliye Taahhütnamesi Nedir?
