Ortaklığı bitirmek ya da ortaklıktan çıkmak isteyen kişiler şirketten çıkarılma davası nasıl açılır gibi konular hakkında araştırma yapmaktadırlar. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda yer alan düzenlemelere göre 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu, Limited şirketler için yapılan kısıtlamanın da kalkmasını sağlamıştır.
Türk Ticaret Kanunu, Limited şirketlerdeki ortaklığın düzenlenmesi üzerine pek çok kanun içermektedir. Limited şirketlerin ortak sayısına bağlı olan kısıtlamanın kalkma, bazı şartların yerine getirilmesi ile ortadan kalkmakta, ortaklığın feshi talep edilebilir hale gelmektedir. Limited şirketlerin ortak sayısıyla ilgili düzenlenen kısıtlama, yerine getirilen şartların olması durumunda ortaklığın son bulması ile ortaklığın feshedilmesi mahkemeye başvurularak gerçekleştirilebilmektedir. Eski Türk Ticaret Kanunu’nda Limited şirketler tek kişi ile kurulamamakta ve iki kişilik olan Limited şirketlerinde ortaklıktan çıkarma hakkı bulunmuyordu. Ortaklığın çekilmez duruma gelmesi nedeniyle mahkeme, haklı nedene sahip ortaklığın feshi için başvuru hakkı tanımaktaydı. Yeni kanun ile tek kişilik limited şirket kurma hakkı verilmiş ve eski Türk Ticaret Kanunu’nda yer alan durumlardan vazgeçilmiştir.
01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girmiş olan yeni Türk Ticaret Kanunu ile birlikte limited şirketlere ortaklıkları sonlandırabilecekleri üç yol sunulmaktadır. Bunlar şunlardır:
- Hissenin devredilmesi
- Ortaklıktan çıkma
- Ortaklıktan çıkarılma
Ortaklıktan Çıkma
Ortaklıktan çıkma idari anlamda ortaklar arasındaki hukuki ilişkinin sona ermesi anlamını taşımaktadır. Limited şirketlerde sona erme ve ayrılma durumları ile ilgili durumlar Türk Ticaret kanunu madde 638 ve madde 639’da verilmektedir. Kanunda üç tür şirketten çıkma hakkı verilmektedir. Bunlar şirket sözleşmelerinde yer alan sebeplere bağlı olarak çıkma, haklı nedenlere dayanarak çıkma ve çıkmaya katılma olarak üçe ayrılır.
Sözleşmede Öngörülen Sebeplere Dayanarak Ortaklıktan Çıkma
Esas sözleşmede öngörülen nedenlere dayanarak şirketten çıkma, Türk Ticaret Kanunu madde 638’in ilk fıkrasında düzenlenmiştir. Bu fıkrada yer alan düzenlemeye göre şirket sözleşmelerinde ortaklıktan çıkma hakkı ortaklara tanınabilmektedir. Ancak bu hakkın kullanılabilir olması için bazı şartların yerine getirilmiş olması gerekir. Çıkma hakkının ortaklar ya da diğer ortak tarafından kabul edilebileceği sözleşmede yer alan düzenleme tamamen keyfe bağlı olup bazı şartlara bağlı olarak düzenlenebilmektedir.
Sözleşmeye bağlı çıkma hakkı şartlı oluşturulabilir ya da şartsız olarak da düzenlenebilmektedir. Bu durumlarda ortak çıkma beyanında bulunmalıdır. Bu durum yenilik ortaya çıkaran ve var olan düzenin değişmesine sebebiyet veren bir urum olabiliri. Çıkma hakkı şirket sözleşmelerinde öngörülmüşse tüm ortaklar için bağlayıcı kararlar düzenleyen Türk Ticaret Kanunu madde 577’de hükümler verilmiştir. Bu maddede yer alan durumlar şirket sözleşmesinde yer alıyorsa bağlayıcı nitelikte hükümlere neden olur.
Haklı Nedenlerle Şirketten Çıkma
Şirketten çıkarılma davası nasıl açılır gibi sorular, ortaklığı bitirmek isteyen kişiler tarafından devamlı araştırılan sorulardır. Bu soruya verilecek bir diğer cevap, haklı nedenlerle şirketten çıkma durumudur. Türk Ticaret Kanunu madde 638’in ikinci fıkrasında yer alan haklı nedenlerin varlığı durumunda şirketten çıkmaya ilişkin esaslar düzenlenmiştir. Bu kanuna göre her ortak haklı nedenlerin varlığı söz konusuysa şirketten çıkmasına karar verilmesi için şirketten çıkarılma davası açabilecektir. Mahkeme başvuru üzerine dava süresi boyunca davacının ortaklıktan doğan borç ve haklarının kısmen ya da tamamen doldurulmasına veya davacı ortağın teminat altına alınmasıyla birlikte diğer gerekli önlemlere karar verilmektedir.
Çıkma hakkını kullanabilmek için hakkın şirket sözleşmesinde yer alması gerekmektedir. Yani şirket sözleşmesine ortaklıktan çıkma durumunun düzenlenmemiş olup ortağın hiçbir şekilde şirketten ayrılamayacağı durumlar söz konusudur. Bu durumda ortağın mahkemeye gidip dava açması ve çıkmanın haklı nedenlere dayandığını ispat etmesi gerekmektedir.
İlgili kanun ve maddelerinde haklı sebeplerin neler olduğu açıkça belirtilmemiştir. Türk Ticaret Kanunu madde 245’te haklı nedenlerin neler olduğuna ilişkin bir tanımlama yapılabilmektedir. Bu durumda bu maddede yer alanlara göre şu sonuçlar ortaya çıkar:
- Ortaklık ilişkisi çekilmez bir hale gelmişse
- Otaklar birbirine karşı dürüst değilse
- Bu ilişkinin sürdürülemeyeceğine ilişkin haklı nedenler varsa
Haklı nedenler bir ya da birden fazla ortağı bağlayan nitelikte olabilir. Haklı nedenin varlığına kanaat getirebilecek tek kişi hakimdir. Hakim, sunulan nedenin haklı olup olmadığına ilişkin karar verirken bu doğrultuda yaşanmış her türlü somut olayı da değerlendirmektedir. Bu somut olaylarda haklı nedenlerin yer alıp almadığını inceler. Çıkma talebinde bulunan kişinin özellikleri ve şirketin yapısı da ayrıca değerlendirilmektedir. Ayrıca çıkma talebinde bulunan kişinin kusurlu olup olmaması, verilecek karar için bir etki yaratmaz.
Ortaklıktan Çıkmaya Katılma
Çıkmaya katılma konusu Türk Ticaret Kanunu madde 639’da işlenmektedir. Buna göre ortağın çıkma iradesini ortaklığa devretmesi ya da haklı nedenlerle çıkma davası açması gibi durumlarda ortaklık müdürlerince diğer ortaklara bu durum bildirilmektedir. Bu bildirimi alan ortaklar 30 gün içinde şirket sözleşmesinde yer alan nedenin kendileri için de geçerli olduğunu düşünüyor ve bu nedenle onlar da çıkmak istiyorsa bu durumu müdürlerine iletirler ya da haklı nedenlerle çıkma davası için başvururlar. Eğer şirketten çıkma talep edilmişse bu davaya ortak olup şirketten çıkabilirler.
Çıkmaya katılmada önemli olan konu, çıkmayı ilk olarak talep eden ortağın bu hakkı ne şekilde kullandığı konusudur. Çıkmaya katılan ortağın çıkma nedeni ile çıkma talebinde bulunmuş olan ortağın çıkma nedeninin aynı olup olmaması gerektiği konusunda Türk Ticaret Kanunu açık bir hüküm sunmamaktadır. Ağırlıklı olarak düşünülen duruma göre sözleşmeden öngörülen nedenden dolayı çıkmaya katılma hakkını kullanan ortağın bu hakkı kullanırken kanunda yer alan “kendisi yönünden de geçerli” olması şartı aranmaktadır. Bu da demek oluyor ki, sunulan neden diğer neden ile birebir aynı olmalıdır. Haklı nedenlerle çıkma davasına katılmak herhangi bir haklı neden olması ile sağlanabilmektedir.
Ortaklıktan Çıkarılma
Şirketten çıkarılma davası nasıl açılır sorusunda en merak edilen diğer bir konu ortaklıktan çıkarılmadır. Ortak olan kişinin ortaklıktan çıkarılması ili şekilde mümkündür. Bunlar:
- Sözleşmede öngörülen nedenlerle çıkarılma
- Haklı nedenlerle çıkarılma
Sözleşmede Öngörülen Nedenlerle Çıkarılma
Bir ortağın şirket sözleşmesinde verilen sebeplere dayalı olarak ortaklıktan çıkarılması mümkün kılınmıştır. Bunun olması için öncelikle şirket genel kurulunun toplanması ve durumla ilgili ortak karar alması gerekir. Bu kararın geçerli olabilmesi için şirketin yer aldığı bölgedeki asliye ticaret mahkemesine başvuruda bulunulur. Gerekli incelemeler gerçekleştikten sonra karar noter aracılığıyla ortaklıktan çıkarılacak kişiye bildirilir. Kişi üç ay içinde iptal için dava açabilmektedir.
Haklı Nedenlerle Şirketten Çıkarılma
Şirketten çıkarılma davası nasıl açılır sorusunun yanı sıra araştırma konusu olan bir diğer durum haklı nedenlere dayalı olarak şirketten çıkarma durumudur. Şirketin haklı nedenlerle bir ortağı işten çıkarması için ilk olarak genel kurulun bunun için bir karar alması gerekir. Gerekli kararlar verilmiş ve haklı nedenlerle şirketten çıkarma için gerekli şartlar karşılanmışsa bu durumda genel kurul toplanıp karar verir ve haklı nedenlerle şirketten çıkarılma davası için şirketin olduğu bölgedeki mahkemeye başvurulur. Mahkeme kararı kabul ederse ortak şirketten çıkarılır. Şirketin haklı nedenlerle çıkarma hakkı sözleşmeler ile iptal edilemez.
