Özel belgede sahtecilik hukuki değerlere sahip olan, yazılı ve okunabilir özel belgenin sahte olarak düzenlenmesi suçudur. Özel evrakla resmi evrak arasındaki sahtecilik suçu iki ayrı suç olarak değerlendirilir ve birbirinden farklıdır.
Türk Ceza Kanunu madde 207’de düzenlenen bir suçtur. Evrakta sahtecilik, üç farklı seçimlik durum ile kasten işlenen suçlar arasında yer almaktadır.
- Sahte olduğunu bile bile özel belge kullanmak
- Özel bir belgenin sahte olarak düzenlenmesi ve kullanılması
- Gerçek bir belgenin başkalarını kandırmak ya da aldatmak için değiştirilerek kullanılması
Seçimlik hareketlerden birini yapılmasıyla birlikte belgede sahtecilik suçu ortaya çıkar. Bu belirtilen üç eylem, aynı fail tarafından farklı zamanlarda ancak aynı özel belgeye işlenmiş şekilde gerçekleşirse bile faile yalnızca bir belge üzerinden ceza verilir.
Şikâyete ilişkin suçlarda fiilin işlendiği tarihten itibaren 6 ay içinde şikâyette bulunulmaması halinde şikâyet hakkı ortadan kalkar (TCK madde 73). Kişisel belgelerde tahrifat yapmak şikayete yol açan bir ihlal değildir, dolayısıyla şikayette bulunmak için herhangi bir son tarih yoktur.
Ancak özel belgelerde sahtecilik suçunda zaman aşımı süresi 8 yıl olduğundan, suçun 8 yıl içinde savcılığa bildirilmesi halinde savcılık soruşturma açacaktır. Şikayetler doğrudan veya bir ceza avukatı aracılığıyla yapılabilir. Şikayetin hangi aşamada olduğuna bakılmaksızın, şikayetçinin ceza davasına müdahil olarak katılma hakkı vardır.
Özel Belgede Sahtecilik Suçu Nedir
Özel belgede sahtecilik suçu bir belgenin yasa dışı yollarla aldatmaya yönelik hazırlanmasına verilen addır. Belgede sahtecilik suçu ile resmi belgede sahtecilik suçu arasındaki en önemli farklardan biri, bu tür belgelerin özel belgede sahtecilik suçunda kullanılmasının zorunlu olmasıdır. Resmi belgede sahtecilik suçunda belgenin ibraz edilmesi, işlenmesi veya değiştirilmesi suçun oluşması için yeterli iken, belgede sahtecilik suçunda belgenin de kullanılması gerekmektedir. Kişisel belgelerde tahrifat suçu üç şekilde işlenebilmektedir.
Özel Belgede Sahtecilik Suçu (TCK 207/1)
TCK madde 207-1, özel belgelerde tahrifat suçuna ilişkin üç isteğe bağlı fiil öngörmektedir. Bahsedilen isteğe bağlı eylemlerden biri de “özel belgelerin tahrif edilmesi ve kullanılması” eylemidir. Suçun oluşması için failin özel bir sahte belge hazırlaması ve aynı belgeyi kullanması gerekmektedir. Yani sahte belge kullanılmadığı takdirde özel belgede tahrifat suçu oluşmayacaktır.
Kişisel belgelerde sahtecilik örnekleri arasında sahte kira sözleşmeleri veya masraf raporları oluşturularak bunların vergi makamlarına ibraz edilmesi, kişisel belgelerin başka birinin adını kullanarak imzalanması ve bunların vergi makamlarına üçüncü taraflara teslim edilmesi yer alır.Her şeyden önce, suç işlemek için sahte kimlik belgesi düzenlemenin yeterli olmadığını, bu belgeleri de kullanmanız gerektiğinin altını çizmek gerekiyor. Belgelerin kullanılması suçun gerekli unsurlarından biridir.
Özel Belgeleri Değiştirme ve Kullanma Suçu (TCK 207/1)
Bu keyfi eylemin kanun hükümlerine göre yapılabilmesi için öncelikle gerçek özel belgelere sahip olmanız gerekmektedir. Gerçek özel belgenin ekleme, silme veya çıkarma yoluyla değiştirilmesi gerekir. Belgelerin eklenmesi veya silinmesi, belgenin hukuki delil değerini değiştirecektir.
Kanun uyarınca isteğe bağlı bu işlemi yapan kişi, özel belgede tahrifat yapan veya değişiklik yapan kişi değildir. Fail, daha önce başkası tarafından tahrif edilmiş veya değiştirilmiş özel bir belgeyi kullanmaktadır. Failin, özel fiilin tahrif edildiğini veya değiştirildiğini bilmesi ve fiilin iradi olarak işlenmesi gerektiği vurgulanmaktadır.
Kişisel belgelerde sahtecilik suçu sayılabilecek bazı belge türleri şunlardır:
- Başvurular
- Faturalar
- İş beyanları
- Banka teminat mektupları
- Vergi beyannameleri
- Kira sözleşmeleri
- Teslim makbuzları
- Satış sözleşmesi
- Özel doktorların daire makbuzları
- Raporları ve reçeteleri vb. gibi özel belgelerdir.
Bunların yanı sıra senet, çek, poliçe, vasiyetname, tahvil vb. gibi belgeler de yer alır. Bu belgeler özel belge olmakla birlikte kanunun özel hükümlerine göre resmi belge olarak kabul edilmektedir (TCK madde 210). Ancak çek, senet veya düzen eksikliği nedeniyle niteliğini kaybeden belgeler, resmi belge sahteciliği değil, özel belge sahteciliği olarak değerlendirilebilir.
Avukat tarafından hazırlanan ve müvekkile verilen bir belgeyi, avukatın rızası olmadan değiştirmek, özel belgelerde tahrifat suçunu oluşturur. Açık imza, yani boş bir kağıt parçasına atılan imza, belgeyi tek başına “özel belge” yapmaz. Çünkü içeriği olmayan bir belge “özel belge” niteliği taşımaz. Kanun koyucu, imzanın boş kağıt üzerinde hatalı kullanılması halinde “açık imzayı amacına aykırı kullanma” (TCK m. 209) suçundan ceza uygulanır.
Belgenin aslı olmayıp resmi belge sureti olarak tasdik edilmiş olması durumunda, bu durum resmi belgede sahtecilik suçu değil, özel belgede sahtecilik suçudur.
Özel belgede sahtecilik suçunun amacı, özel belgelerdir. Herhangi bir özel belge, özel bir işlemde sahtecilik olarak değerlendirilmez. Belgenin belirli özellikleri taşıması gerekir. Bu özellikler şunlardır:
- Özel belgede sahtecilik suçu yazılı olarak işlenebilmektedir.
- Yazılı olarak işlenmesi gereken belgede sahtecilik suçunun esas konusunu özel fiiller oluşturmaktadır. Ayrı belgelerde anlam bütünlüğü oluşturan şekil, sayı veya kelimelerden oluşan dil kullanılmalıdır. Kullanılan dilin Türkçe veya başka bir dil olması önemli değildir. Özel belge içeriğinin okunabilir olması yeterlidir. Okunamayan, kapsamı anlaşılamayan bir belgenin hukuki sonuç doğurması mümkün değildir.
- Özel belgelerde tahrifat suçu, hukuken geçerli belgeler üzerinde işlenebilir.
- Özel belgede sahtecilik suçu, yalnızca hukuki değeri bulunan özel belgeler üzerinde işlenmektedir. Hukuki değeri olmayan nesnelerin belge değeri de yoktur. Yazılı bir belgenin bir fikir içermesi veya önemli bir olayı anlatması, onu “özel belge” olarak nitelendirmez. Belgede sahtecilik suçunun temel konusu olan belgelerin, bir hakkın oluştuğunu veya kaybedildiğini tam olarak ispatlayabilmesi gerekmektedir.
- İhraççı, belgeyi bizzat hazırlayan kişiyi değil, belgenin adına hazırlandığı kişiyi atar.
Özel Belgede Sahtecilik Suçu Cezası
Özel belgede sahtecilik suçu cezası1 yıldan 3 yıla kadar hapis istemiyle sonuçlanabilir.
Bir hukuki alacağa dayalı olan suçlarda ispat halinde özel belgede sahtecilik yapılmışsa ceza yarı yarıya indirilmektedir
Özel belgenin bir başka suç işlenirken kullanılması durumunda ise fail hem özel evrakta sahtecilikten hem de işlenen diğer suçlardan ceza alınır.
Verilen ceza, işlenen suçun taşıdığı niteliklere göre değişir. Belgede sahtecilik suçu bile isteye işlenen bir suçtur. Özel pişmanlık indiriminden faydalanılamaz. Belirtilen unsurlardan biri bile yerine getirilmişse, belgeyi hazırlayan kişi siz olmasanız dahi, bu belgenin sahte olduğunu bilerek kullanmanız belirtilen cezaları almanıza neden olabilir.
Özel Belgede Sahtecilik Suçu Şikayete Tabi Mi?
Özel belgede sahtecilik suçu şikayete tabi bir suç değildir. Savcılık bu durumu tespit ettiği takdirde hemen işlemlere başlamalıdır. Belgede sahtecilik durumunda kişi etkin pişmanlıktan da faydalanamaz. Gerekli süre içinde mutlaka soruşturmanın başlatılması ve gerekli işlemlerin uygulanmaya başlanması gerekmektedir.
Resmi Belgede Sahtecilik Özel Belgede Sahtecilik Farkı
Resmi belgeyi düzenleme yetkisi kendisine görevi etrafında yetki veren kamu görevlilerine ait bir durumdur. Özel belgeler ise herkes tarafından hazırlanmaktadır. Resmi belgeleri hazırlayan kamu görevlisi bu suçu işlemişse bu suç “resmi belgede sahtecilik” olarak geçer. Ancak özel belgede sahtecilik suçunu herkes işleyebilmektedir.
