Mavi kartlılar hakkında sınır dışı kararına itiraz durumu, sınır dışı edilme davalarında sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Bu durumu anlamak için öncelikle Mavi Kart kavramını incelemek gerekir. Mavi Kart, Türk vatandaşlığından çıkan insanlara verilen, kimlik niteliği taşıyan bir belgedir. İnsanlar ekonomik, kültürel ve benzeri nedenlerden dolayı yabancı ülkelerde yaşamaktadırlar. Vatandaşlığına sahip olmadıkları ülkede yaşayan insanlar pek çok ülkenin sahip olmadığı çifte vatandaşlık imkanı nedeniyle yaşadıkları ülkenin bazı haklarından mahrum kalmaktadırlar. Kişilerin Türk vatandaşlığından çıkması durumu, bu gibi sorunlardan dolayı zorunlu bir hale gelebilmektedir. Bu sorunla birlikte gelen diğer sıkıntıların engellenebilmesi için Türk vatandaşlığının kaybedilmesinin sonuçları sebebiyle değişiklikler yapılmıştır. Vatandaşlık kaybının sonucunda yabancı olma durumu meydana gelir. Bu yabancılıktan farklı bir konum elde edilmesini sağlayan Mavi Kart bu nedenle oluşturulmuştur.
Doğuştan Türk vatandaşı olan ancak sonrasında vatandaşlıktan çıkan kişilerin bazı haklardan faydalanmasını sağlayan Mavi Kart, resmi belge niteliği taşımaktadır. Mavi Kart sahibi olabilmek için şu koşulları karşılamak gerekir:
- Başvuru yapılarak İçişleri Bakanlığı tarafından verilen izinle Türk vatandaşlığından çıkmış olmak
- Başvuruyu yapan kişinin Türkiye’de doğması veya anne ya da babasından birinin Türk vatandaşı olması
Mavi Kart’a sahip olanların güncel bilgileri Mavi Kartlılar Kütüğünde kayıt altında tutulmaktadır. Bu arşiv dijital ortamda yer alır. Bu arşive sade Türk vatandaşı olarak doğup daha sonrasında Türk vatandaşlığını kaybeden kişiler kaydedilmektedir. Bu insanlara vatandaşlık numarası gibi numaralar verilmektedir. T.C kimlik numarası talep edildiği durumlarda bu numaralara kullanılmaktadır. Bu sayede ilgili kurumlar ve kuruluşlarda Türk vatandaşı olarak işlemlerini gerçekleştirebilmektediler.
Doğumla birlikte kazanılan Türk vatandaşlığından çıkıp yabancı vatandaş olan kişilerin Türkiye sınırları içinde yararlanabilecekleri haklar epey kapsamlıdır. İkamet, eğitim, çalışma, miras, gayrimenkul satın alma, seyahat gibi pek çok hak Mavi Kar sahipleri tarafından sahip olunan haklardır. Bu hakların kullanılabilmesi için Mavi Kart, işleri kolaylaştırmaktadır.
Vatandaşlıktan çıkma, insanın kendi iradesine bağlı vatandaşlık kaybetme unsurlarından biridir. İnsanlar vatandaşlık değiştirme konusunda özgürdürler. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinde yer alan madde 15’te her insanın bir vatandaşlık hakkı olduğundan bahsedilmektedir. Kimse keyfi şekilde vatandaşlık değiştirmekten mahrum edilemez. Bakanlık, bu tür işlemlerde taktir yetkisine sahip olduğu için bu vatandaşlık kaybına çıkma izni adı da verilir.
Kanunda belirtilenlere göre kişinin Türk vatandaşlığından çıkması için gerekli şartlar şunlardır:
- Yetişkin ve ayırt edebilme yetisine sahip olması
- Yabancı devletin vatandaşlığını kazanması ya da buna ilişkin belgeler sunması
- Bir suç işlememiş olup asker kaçağı olmaması
- Kişi hakkında mali ya da cezai tehdit bulunmaması
Mavi Kart Alabilecek Kişiler
Türk Vatandaşlık Kanunu’nda mavi kart alabilecek kişiler hakkında bilgilendirme yapılmıştır. TVK’da yer alan maddelere göre mavi kartlı yabancı imkanlarından yararlanabilecek kişilerin doğumla Türk vatandaşı olup çıkma izni alarak Türk vatandaşlığını kaybetmiş kişiler ve üçüncü dereceye kadar olan altsoyları olduğu belirtilmektedir.
Bu maddede yer alanlara göre mavi karttan yararlanabilecekler iki gruba ayrılmaktadır.
- Doğumla Türk vatandaşlığı kazanıp çıkma izni alarak vatandaşlıktan ayrılan kişiler
- Doğumla Türk vatandaşı olup çıkma izni alarak Türk vatandaşlığından vazgeçen kişilerin üçüncü dereceye kadar olan altsoyundan olanlar
Fakat yasa yerda alan istisnai bir durum söz konusudur. Bu istisnaya göre kamu düzeni ve milli güvenliğin korunmasına ilişkin durumlara bağlı olarak sınırlandırmalara yer verilmesidir. Yasadaki haklardan faydalanıp faylanamama durumu ise kişilerin isteği ile şekillenir. İnsanlar yabancı işlemlerine tabi olmayı tercih eden kişilerse mavi karta başvurmayıp bu hakları almamayı da tercih edebilirler.
Mavi kartlılar hakkında sınır dışı kararına itiraz durumu bazı mülkiyet hakları nedeniyle de meydana gelebilir. Doğumla Türk vatandaşı olan kişilerin çıkma izni ile vatandaşlıklarını kaybetmeleri durumunda yabancıların gayrimenkul ya da taşınmaz edinmeye hak sahibi olmaktadırlar. 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu madde 28’de bu insanların Türk vatandaşı gibi mal edinme hakkına vurgu yapılır. Yine aynı maddeye göre bu kişiler Türk vatandaşı gibi miras hakkına da sahiptirler.
Sınır Dışı Edilme Nedenleri
Mavi kartlıların da yabancılar gibi sınır dışı edilmelerinin bazı nedenleri vardır. Bu nedenlerle mavi kartlılar hakkında sınır dışı kararına itiraz durumlarında sıklıkla karşılaşılmaktadır. Sınır dışı edilme ile ilgili kanunlar Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu kanunda yer alan madde 54’e göre sınır dışı edilme nedenleri şunlardır:
- Terör örgütüne üye olma, destekleme, lideri olma, çıkar için suç örgütlerini destekleme
- 5237 sayılı kanunda yer alan madde 59 kapsamında sınır dışı edilmesi uygun görülenler
- Türkiye’de yaşadığı müddet boyunca yasa dışı yollarla gelir elde edip geçimini bu şekilde sağlama
- Türkiye’ye giriş, ikamet ve vize için yapılan işlemler esnasında gerçeği yansıtmayan bilgiler kullanma ve belgede sahtecilik yapma
- İkamet izninin iptal edilmesi
- Vize muafiyeti süresinin gününü bir gün aşanlar ya da vizesi iptal edilenler
- Kamu güvenliğini ve düzenini tehdit eden eylemlerde bulunanlar
- Hakkında Türkiye’ye giriş yasağı bulunup ülkeye girdiği tespit edilen kişiler
Sınır Dışı Edilmeye İtiraz
İdare kararına bağlı olarak hakkında deport edilme kararı bulunan yabancılar bu kararın kaldırılmasını idare mahkemeleri aracılığıyla talep edebilmektedirler. İradenin gerçekleştirdiği işlemleri geri alma yetkisi yine bu idareye aittir. Deport kararı kişiye tebliğ edildikten sonraki 7 gün içinde dava açılması gerekir. Bu süre hak düşürücü nitelik taşır.
Sınır dışına itiraz davası, bu kararı veren valiliklere karşı açılan bir davadır. Yani davada yetkili ve görevli mahkeme, bu valiliklerin bulunduğu bölgedeki mahkemelerdir. İdare mahkemelerine başvurulması gerekir. Sınır dışına itirazda karşı idare mahkemesine başvurma süresi 7 gün olarak belirlenmiştir. Sınır dışı kararına itiraz davasında bu işlemin iptal edilmesi için açılacak olan davada mevzuatta mahkemenin 15 gün içinde karar verebileceğini gösteren karar yer almaktadır. Ancak genel uygulamada bu süre 4 ya da 6 ay arası sürebilmektedir. Bu konu hakkında mahkemelerce verilen kararlar kesin kararlardır. İptal davası reddedilirse Anayasada Mahkemesine tedbir talepli bireysel başvuru yapılabilmektedir.
Deport yanı sınır dışı edilme durumlarında açılacak dava sürecinde uzman bir avukatla çalışmak çok önemlidir. Sürecin nasıl işlediğini iyi gözlemleyen, Türk Vatandaşlığı Kanunu hakkında derin bilgilere sahip olan vatandaşlık avukatları, bu davalarda önemli rol oynarlar. Sürecin daha kolay bir şekilde takip edilebilmesi ve gerektiği yerde gerekli adımların atılabilmesi, davayı etkilemektedir. Üstelik davadan önce ve dava sürecinde sunulacak belgeler, yazılacak dilekçeler de önemlidir. Bu belge ve dilekçelerin eksiksiz ve doğru bir şekilde hazırlanması gerekir.
Mavi kart sahiplerinin sınır dışı edilme kararına itiraz hakları mevcuttur. Bu haktan faydalanabilmek için karar tebliğ edildikten en fazla 7 gün içinde itiraz edilmesi gerekmektedir. Aksi durumlarda bu haktan mahrum kalınabilmektedir. Eğer bu kararın haksız olduğu düşünülüyorsa ve elde gerekli kanıtlar bulunuyorsa davanın kişilerin lehine sonuçlanmasının önünde bir engel yoktur. Kişilerin sınır dışı edilmek için gerekli şartlara uymaması da önemlidir.